خبر فوری چراغ سبز رسمی به پایان فیلترینگ | وعده جدید معاون اول رئیس‌جمهور

محور اصلی جلسه: رفع فیلترینگ و سیاست‌گذاری نوین فضای مجازی

در روزهای اخیر، اظهارنظری از سوی معاون اول رئیس‌جمهور ایران مبنی بر اینکه «نظام تصمیم‌گیری کشور به رفع فیلترینگ رسیده است»، واکنش‌های زیادی در فضای رسانه‌ای و اجتماعی کشور به همراه داشته است. این جمله می‌تواند نقطه عطفی در سیاست‌گذاری‌های ارتباطی کشور باشد؛ چرا که موضوع فیلترینگ، سال‌هاست که یکی از چالش‌های اساسی میان نهادهای دولتی، مردم و کسب‌وکارها بوده است.

در نشست هم‌اندیشی معاون اول رئیس‌جمهور با منتخبان سیاسی، اجتماعی و فرهنگی آذربایجان شرقی، یکی از اصلی‌ترین و داغ‌ترین مباحث مطرح شده، موضوع فیلترینگ گسترده فضای مجازی و لزوم بازنگری جدی در رویکرد حاکمیتی نسبت به اینترنت بود.

اظهارات کلیدی محمدرضا عارف:

عارف در این نشست به‌صراحت اعلام کرد:

«نظام تصمیم‌گیری کشور به مرحله‌ای رسیده که دیگر نمی‌توان با سیاست‌های محدودکننده، فضای مجازی را مدیریت کرد. امروز نه تنها فیلترینگ کارآمدی خود را از دست داده، بلکه باعث فاصله گرفتن مردم، به‌ویژه جوانان و نخبگان از حاکمیت شده است.»

او افزود:

«رفع فیلترینگ نه یک امتیاز، بلکه یک ضرورت ملی برای بازسازی اعتماد عمومی و گسترش ارتباط دولت با مردم است.»

چه چیزی در پس این اظهارنظر نهفته است؟

عبارت «نظام تصمیم‌گیری کشور به رفع فیلترینگ رسیده است» نشان می‌دهد که گفت‌وگوهای درون‌ساختاری میان نهادهای تصمیم‌گیر مانند شورای عالی فضای مجازی، مرکز ملی فضای مجازی، وزارت ارتباطات و سایر نهادهای قضایی و امنیتی به نقطه‌ای مشترک رسیده‌اند؛ نقطه‌ای که در آن به این نتیجه رسیده‌اند که ادامه فیلترینگ پلتفرم‌ها و اپلیکیشن‌ها، نه‌تنها راهکار مناسبی برای کنترل فضای مجازی نیست، بلکه منجر به افزایش نارضایتی عمومی، مهاجرت دیجیتال کاربران و ضربه به اقتصاد دیجیتال کشور شده است.

دلایل رسیدن نظام تصمیم‌گیری به این نتیجه چیست؟

1. فشار کسب‌وکارهای آنلاین: بسیاری از کسب‌وکارهای اینترنتی در ایران وابستگی شدیدی به پلتفرم‌هایی مانند اینستاگرام، واتساپ و تلگرام داشتند. فیلترینگ باعث تعطیلی یا کوچک‌سازی هزاران کسب‌وکار شد.

2. مهاجرت کاربران به پلتفرم‌های فیلترشکن‌دار: فیلترینگ نتوانست کاربران را به سمت پیام‌رسان‌های بومی سوق دهد. مردم با استفاده از ابزارهای دور زدن فیلتر به فعالیت در پلتفرم‌های خارجی ادامه دادند.

3. ناتوانی فیلترینگ در تحقق اهداف نظارتی: عملاً مشخص شد که با وجود فیلتر، محتوای مورد نظر نهادهای نظارتی همچنان در دسترس است و فیلتر تنها نقش «مانع‌نما» دارد.

4. افزایش هزینه‌های زیرساختی فیلترینگ: برای کنترل فیلترینگ، زیرساخت‌های گسترده و پرهزینه‌ای باید حفظ و توسعه داده شود، در حالی که بازدهی آن زیر سؤال رفته است.

پیامدهای احتمالی رفع فیلترینگ

• بازگشت رونق به کسب‌وکارهای آنلاین
• افزایش رضایت عمومی و بازسازی اعتماد اجتماعی
• کاهش هزینه‌های عمومی در حوزه فناوری اطلاعات
• بازگشت کاربران به پلتفرم‌های بدون فیلتر بدون نیاز به ابزارهای دور زدن فیلتر

اما از طرف دیگر ممکن است نگرانی‌هایی در حوزه نظارت، امنیت داده‌ها و انتشار محتوای ناسالم وجود داشته باشد که نیاز به راهکارهای موازی دارد.

آیا این به‌معنای رفع فوری فیلترینگ است؟

خیر. رسیدن نظام تصمیم‌گیری به این نقطه، به معنی آغاز فرآیند تدریجی بازنگری در سیاست‌های فیلترینگ است. این روند ممکن است شامل:

• آزادسازی مرحله‌ای پلتفرم‌ها باشد (مثلاً ابتدا تلگرام، سپس اینستاگرام)
• مشروط‌سازی رفع فیلتر به پیروی از قوانین محلی یا راه‌اندازی دفتر نمایندگی
• همکاری با پلتفرم‌های جهانی برای مدیریت محتوای خاص

همچنین بخوانید:  آیا استفاده از فیلترشکن جرم تلقی می‌ شود؟

جمع‌بندی جلسه درباره فیلترینگ چه بود؟

با توجه به فضای حاکم بر جلسه و حضور فعالان فرهنگی و اجتماعی، چند جمع‌بندی مهم در این زمینه به دست آمد:

۱. پایان دوره فیلترینگ کور و سراسری

تمامی شرکت‌کنندگان بر این باور بودند که ادامه سیاست‌های فعلی، موجب کاهش مشروعیت، افزایش استفاده از ابزارهای دور زدن فیلتر و نارضایتی عمومی شده است.

۲. حرکت به‌سوی سیاست‌گذاری مبتنی بر شفافیت و مسئولیت اجتماعی

به‌جای فیلترینگ سراسری، پیشنهاد شد دولت به‌دنبال مدیریت محتوا از طریق آموزش رسانه‌ای، مسئول‌سازی پلتفرم‌ها، و مشارکت جامعه مدنی باشد.

۳. تشکیل کارگروه تخصصی بررسی رفع فیلترینگ

بر اساس گفته‌های عارف، دولت در حال بررسی سناریوهای مختلف برای کاهش محدودیت‌هاست و یک کارگروه فنی-حقوقی با حضور وزارت ارتباطات، مرکز ملی فضای مجازی و نهادهای ناظر تشکیل شده است.

چالش‌های احتمالی در مسیر رفع فیلترینگ

با وجود فضای مثبت ایجاد شده، موانعی جدی بر سر راه اجرای این سیاست وجود دارد:

1. مقاومت نهادهای امنیتی و فرهنگی

برخی نهادها همچنان نگاه سخت‌گیرانه و امنیت‌محور به فضای مجازی دارند. نگرانی آن‌ها بیشتر درباره انتشار محتوای ضدنظام، سازماندهی اعتراضات و نقدهای بدون فیلتر در شبکه‌های اجتماعی است.

رسانه‌هایی مانند ایران آنلاین، ایرنا و خبرگزاری برنا سخنان عارف را با تیترهای مثبتی بازتاب دادند و آن را نشانه‌ای از آغاز یک دوران جدید در حکمرانی دیجیتال خواندند. این رسانه‌ها تاکید کردند که:

«گفتمان بازنگری در سیاست‌های فضای مجازی، اکنون وارد فاز اجرایی شده و دیگر در حد شعار باقی نمانده است.»

2. تضاد منافع اقتصادی

در سال‌های اخیر، برخی کسب‌وکارهای بومی مانند پیام‌رسان‌های داخلی یا شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات فیلترشکن، از فیلترینگ گسترده سود مالی برده‌اند. حذف این محدودیت‌ها ممکن است با مقاومت بازیگران اقتصادی ذی‌نفع مواجه شود.

3. بی‌اعتمادی عمومی

بخشی از جامعه، به‌ویژه جوانان، نسبت به وعده‌های مکرر درباره رفع فیلترینگ بدبین شده‌اند. اگر این سیاست تنها در حد حرف باقی بماند و در اجرا تعلل شود، ممکن است به ضربه‌ای سنگین‌تر به اعتماد عمومی تبدیل گردد.

4. فشار خارجی یا ملاحظات بین‌المللی

در شرایطی که ارتباطات دیپلماتیک و مذاکرات هسته‌ای حساس هستند، برخی سیاست‌گذاران ممکن است به فیلترینگ به‌عنوان ابزار چانه‌زنی در سطح بین‌المللی نگاه کنند، و نه صرفاً ابزاری داخلی.

نتیجه‌گیری:

جلسه نشان داد که مسیر کشور در حوزه فضای مجازی در حال تغییر است. برای اولین‌بار در سطح این‌چنین رسمی، رفع فیلترینگ نه‌تنها تابو نبود، بلکه به‌عنوان گام اصلاح‌طلبانه و عقلانی در جهت بازسازی ارتباط ملت و دولت مطرح شد.

عارف با لحنی قاطع تأکید کرد که:

«حکمرانی آینده بدون گفت‌وگو در پلتفرم‌های جهانی ممکن نیست. ما باید به‌جای جنگ با اینترنت، با آن زندگی کنیم.»

سخنان محمدرضا عارف می‌تواند آغازی بر تغییر نگاه رسمی به فضای مجازی در ایران باشد؛ اما این تغییر نیازمند:

• عزم سیاسی بالا
• شفافیت در قانون‌گذاری
• همراهی جامعه مدنی
• و مدیریت منافع ذی‌نفعان قدرتمند است.

در نهایت، اگر این مسیر به‌درستی طی شود، نه‌تنها می‌تواند فضای تنفس اجتماعی را گسترش دهد، بلکه زمینه‌ساز رونق اقتصادی در حوزه فناوری و کاهش شکاف بین دولت و نسل دیجیتال خواهد بود.