پشت پرده قراردادهای جنجالی ترامپ با عربستان | هوش مصنوعی در ازای نفت؟

حمله آرام عربستان به دنیای فناوری؛ آیا سیلیکون ولی رقیب پیدا کرده است؟

در حالی‌که جهان همچنان در شوک رقابت قدرت‌های جهانی برای تسلط بر هوش مصنوعی است، عربستان سعودی آرام و بی‌سروصدا، یکی از بزرگ‌ترین پروژه‌های تکنولوژیک قرن را کلید زده است. همکاری هم‌زمان با انویدیا، آمازون، گوگل و سوپرمیکرو نه‌تنها سرمایه‌گذاری بی‌سابقه‌ای در زیرساخت‌های فناوری به‌شمار می‌آید، بلکه نشان می‌دهد ریاض حالا می‌خواهد به مرکز هوش مصنوعی جهان عرب و خاورمیانه تبدیل شود.

۱. ائتلاف عربستان با NVIDIA و AMD

در دوران جدید تحول دیجیتال، هوش مصنوعی به «نفت قرن ۲۱» تبدیل شده و عربستان سعودی با سرمایه‌گذاری‌های بی‌سابقه در این حوزه، می‌خواهد جایگاهش را از یک تولیدکننده نفت خام به یکی از صادرکنندگان قدرت پردازشی و داده‌های هوشمند تغییر دهد.

در همین راستا، همکاری میان عربستان و غول‌های آمریکایی مثل NVIDIA و AMD آغاز شده است. طبق اطلاعات فاش‌شده، عربستان در حال خرید بیش از ۳۰۰ هزار واحد تراشه‌ گرافیکی پیشرفته سری H100 و MI300 برای تجهیز ابرمرکزهای داده در شهر نئوم و ریاض است. این GPUها همان چیزی‌اند که امروزه برای آموزش مدل‌های بزرگ زبانی (مثل GPT یا Gemini) مورد استفاده قرار می‌گیرند.

نکته کلیدی اینجاست که تنها تأمین تراشه مدنظر نیست؛ بلکه:

• مهندسان انویدیا قرار است به عربستان بیایند و متخصص بومی آموزش دهند.
• یک مرکز R&D مشترک برای توسعه مدل‌های عربی در حوزه هوش مصنوعی راه‌اندازی خواهد شد.
• زیرساخت‌های اختصاصی با استاندارد امنیتی غربی ساخته می‌شوند، ولی مالکیت کامل با سعودی‌هاست.

این ائتلاف، عملاً زیرساخت رقابتی هوش مصنوعی مستقل از چین و اروپا در خاورمیانه ایجاد خواهد کرد.

۲. آمازون و راه‌اندازی Cloud Region عربستان

آمازون وب سرویس به‌عنوان بزرگ‌ترین ارائه‌دهنده خدمات ابری دنیا، حالا وارد یک شراکت کلیدی با دولت عربستان شده است. طی این توافق:

• سه مرکز داده در ریاض و نئوم تأسیس می‌شود.
• ظرفیت ذخیره‌سازی و پردازش آن‌ها معادل برخی نواحی بزرگ AWS در اروپا خواهد بود.
• این مراکز به هوش مصنوعی، سامانه‌های دولتی، شبکه مالی و بانکداری دیجیتال اختصاص می‌یابند.

با این کار، عربستان دیگر مجبور نیست داده‌های حساس خود را روی سرورهای لندن، فرانکفورت یا دیتاسنترهای آمریکایی نگهداری کند. این یک گام مهم برای حاکمیت داده است.

همچنین برای استارتاپ‌ها و شرکت‌های محلی، هزینه سرویس‌های ابری کاهش می‌یابد، و عربستان می‌تواند به یک هاب ابری خاورمیانه تبدیل شود، رقابتی مستقیم با امارات و قطر.

۳. سوپرمیکرو + DataVolt: ساخت غول‌مرکز داده‌های AI

شرکت آمریکایی Supermicro در توافقی بی‌سابقه با DataVolt عربستان، در حال احداث یکی از بزرگ‌ترین مراکز داده AI در جهان است؛ پروژه‌ای با ظرفیت ۶۰۰ مگاوات که از آن برای آموزش مدل‌های زبانی، تحلیل داده‌های عظیم و توسعه اپلیکیشن‌های هوشمند استفاده خواهد شد.

این مرکز داده مجهز به:

• شبکه اختصاصی فیبر نوری با تأخیر زیر ۲ میلی‌ثانیه

• سیستم‌های خنک‌کننده نوین با فناوری مایع

• امنیت فیزیکی سطح نظامی

• پایگاه‌های انرژی تجدیدپذیر خورشیدی

خواهد بود.

در واقع، این مرکز برای رقابت با مراکز داده DeepMind (انگلیس) و Google Cloud ساخته می‌شود، و هدف نهایی آن توسعه مدل‌های LLM اختصاصی جهان عرب و منطقه است.

۴. گوگل و پرورش اکوسیستم نوآوری

گوگل هم در این میان بیکار نمانده و از طریق همکاری با صندوق STV عربستان، در حال تزریق بودجه به استارتاپ‌هایی است که بر پایه فناوری‌های مدرن AI، NLP و SaaS فعالیت می‌کنند.

تمرکز اصلی گوگل در این شراکت:

• تشویق نوآوری بومی برای حل مشکلات عربستان با داده‌های داخلی

• تربیت بنیان‌گذاران زن و جوانان زیر ۳۰ سال در حوزه AI

• ایجاد جایگزین‌های عربی برای ابزارهای غربی مانند ChatGPT، Zoom و Notion

این همکاری نه‌تنها جنبه فنی، بلکه بعد اجتماعی و فرهنگی نیز دارد و می‌تواند بازار مصرف تکنولوژی عربی را از وابستگی به پلتفرم‌های غربی رهایی بخشد.

همچنین بخوانید: خبر فوری اندروید جدید معرفی شد! طراحی احساسی گوگل در اندروید متریال ۳

پروژه HUMAIN: جاه‌طلبی عربستان برای سلطه دیجیتال

پروژه Humain نقطه تلاقی تمام سرمایه‌گذاری‌های بالا در یک اکوسیستم متمرکز است. به رهبری محمد بن سلمان، این پروژه در پی خلق یک ابرپروژه تمدنی در دنیای دیجیتال است.

اهداف پروژه HUMAIN:

• تولید مدل زبانی بزرگ به زبان عربی با قدرت درک بومی

• ساخت موتور جستجوی هوشمند عربی و دستیار صوتی سراسری

• آموزش بیش از ۱۰۰ هزار متخصص هوش مصنوعی تا سال ۲۰۳۰

• ایجاد قانون، مقررات و نهادهای AI محور مستقل از غرب

تا امروز، بیش از ۱۵ میلیارد دلار صرف زیرساخت، آموزش، تجهیزات و داده‌سازی شده است.

هدف نهایی HUMAIN:

«استقلال تکنولوژیک جهان عرب، از زیرساخت تا الگوریتم.»

پیامدها در ابعاد جهانی

این همکاری‌ها یک تغییر زمین‌لرزه‌گونه در نقشه فناوری جهانی ایجاد کرده‌اند. عربستان از یک واردکننده صرف به یک بازیگر استراتژیک تبدیل شده و حالا می‌خواهد بخشی از قواعد بازی هوش مصنوعی را خودش بنویسد.

از سوی دیگر، این اقدام پیام‌هایی روشن دارد:

• به چین: عربستان، علی‌رغم همکاری‌های اقتصادی، فعلاً شریک فناوری‌اش غرب است.

• به اروپا: خاورمیانه را فراموش نکنید، چون دیگر حیات خلوت غرب نیست.

• به آمریکا: اگر ما با شما کار نکنیم، دیگران آماده‌اند.

چالش‌ها و خطرات بالقوه

در کنار مزایا، این حرکت‌ها چالش‌هایی نیز دارند:

• انحصار تکنولوژی در اختیار دولت‌ها ممکن است به کنترل بیش از حد منجر شود.
• حریم خصوصی شهروندان هنوز تعریف مشخصی ندارد.
• فقدان نهادهای نظارتی مستقل بر بهره‌برداری از داده‌های AI
• خطر بهره‌برداری نظامی یا اطلاعاتی از زیرساخت‌ها

سؤالات پرتکرار درباره قراردادهای تکنولوژی عربستان با غول‌های آمریکایی

1. هدف عربستان از همکاری با شرکت‌هایی مثل انویدیا و آمازون چیست؟
عربستان قصد دارد با ایجاد زیرساخت‌های پردازشی پیشرفته و مراکز داده بومی، خود را به قطب فناوری و هوش مصنوعی در خاورمیانه و جهان عرب تبدیل کند.

2. تراشه‌هایی که از انویدیا خریداری شده‌اند چه کاربردی دارند؟
این تراشه‌ها (مانند H100) برای پردازش مدل‌های سنگین هوش مصنوعی، یادگیری ماشین و توسعه زیرساخت‌های بومی AI استفاده می‌شوند.

3. پروژه HUMAIN دقیقاً چیست؟
HUMAIN یک ابتکار استراتژیک از سوی عربستان برای ایجاد اکوسیستم هوش مصنوعی مستقل شامل داده، آموزش، پردازش، پلتفرم و سیاست‌گذاری است.

4. آمازون چه نقشی در این پروژه‌ها دارد؟
آمازون با راه‌اندازی منطقه ابری مستقل در عربستان (Cloud Region) به دولت و کسب‌وکارها امکان ذخیره‌سازی امن و سریع داده در خاک سعودی را می‌دهد.

5. آیا این پروژه‌ها بر امنیت داده‌ها و حریم خصوصی کاربران اثر دارد؟
این پروژه‌ها در ظاهر برای افزایش امنیت داده‌ها طراحی شده‌اند اما برخی منتقدان نگران استفاده ابزاری از داده‌ها برای کنترل یا نظارت داخلی هستند.

6. آیا گوگل در این پروژه‌ها سرمایه‌گذاری مستقیم کرده است؟
بله، گوگل از طریق آموزش، سرمایه‌گذاری در استارتاپ‌های عرب‌زبان و بهبود ابزارهای NLP عربی در پروژه HUMAIN مشارکت دارد.

7. آیا چین و شرکت‌های آسیایی در این پروژه‌ها نقشی دارند؟
فعلاً تمرکز اصلی بر همکاری با شرکت‌های آمریکایی است اما عربستان احتمالاً با شرکت‌های چینی نیز در حوزه‌های خاصی همکاری خواهد کرد.

8. آیا این قراردادها می‌تواند رقیبی برای سیلیکون ولی ایجاد کند؟
در بلندمدت، اگر پروژه‌ها موفق باشند، عربستان می‌تواند به مرکز نوآوری در منطقه تبدیل شود؛ اما برای رقابت جهانی هنوز راه زیادی در پیش دارد.

9. آیا دیگر کشورهای منطقه هم از این الگو پیروی خواهند کرد؟
احتمال زیادی دارد. کشورهایی مانند امارات، قطر و حتی مصر نیز در حال سرمایه‌گذاری در پروژه‌های مشابه فناوری هستند.

10. چه زمانی پروژه HUMAIN به‌طور کامل راه‌اندازی می‌شود؟
تاریخ دقیق رسمی اعلام نشده اما برخی زیرساخت‌ها تا پایان ۲۰۲۵ عملیاتی می‌شوند.